Co to jest alkoreksja i jak rozmawiać z nastolatkiem o pomocy?

Czym jest alkoreksja i jak ją rozpoznać u nastolatka?

Alkoreksja, nazywana też drunkoreksją, to potoczne określenie łączenia ograniczania jedzenia z piciem alkoholu, zwykle z obawy przed przyrostem masy ciała.

To zachowanie nie zawsze figuruje w oficjalnych klasyfikacjach, ale jest opisywane w praktyce klinicznej. U nastolatków często wygląda tak, że w dniu planowanej imprezy dziecko pomija posiłki, by „zostawić kalorie” na alkohol. Czasem dochodzi liczenie kalorii z napojów, picie na pusty żołądek i intensywne ćwiczenia „na zapas”. Dotyczy to zarówno dziewcząt, jak i chłopców, choć bywa maskowane jako dieta czy „fit styl”.

Jakie zachowania i symptomy powinny zaniepokoić rodzica?

Niepokoją codzienne nawyki i zmiany nastroju, zwłaszcza w dni „wyjść” towarzyskich.

• Pomijanie posiłków lub bardzo małe porcje w ciągu dnia „bo wieczorem impreza”.
• Tłumaczenie głodu „oszczędzaniem kalorii”, obsesyjne liczenie kalorii z alkoholu.
• Picie na pusty żołądek, szybkie upijanie się, częste odwodnienie.
• Zauważalny spadek masy ciała, osłabienie, zawroty głowy, omdlenia.
• Wahania nastroju, drażliwość, wycofanie, tajemniczość wokół jedzenia.
• Nadmierne ćwiczenia „żeby spalić” kalorie przed imprezą lub po niej.
• Problemy żołądkowe, nudności, wymioty, bóle brzucha.
• U dziewcząt zaburzenia miesiączkowania.
• Zmiany w funkcjonowaniu szkolnym, gorsza koncentracja, spadek ocen.
• Ryzykowne sytuacje po alkoholu, utraty pamięci, urazy.

Jak alkoreksja wpływa na zdrowie fizyczne i psychiczne?

Połączenie głodzenia i alkoholu obciąża organizm i psychikę.

• Odwodnienie i zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej.
• Niedobory witamin i składników mineralnych, szczególnie z grupy B.
• Osłabienie odporności, częstsze infekcje, dłuższa rekonwalescencja.
• Zaburzenia hormonalne, problemy skórne, wypadanie włosów, u dziewcząt zaburzenia miesiączkowania.
• Kłopoty z wątrobą i układem pokarmowym, ryzyko zapalenia trzustki.
• Utrata masy mięśniowej, obniżenie gęstości kości i ryzyko osteopenii.
• Pogorszenie nastroju, lęk, wstyd, poczucie utraty kontroli, ryzyko depresji.
• Większe ryzyko urazów, przemocy i niebezpiecznych decyzji pod wpływem alkoholu.

Dlaczego nastolatki częściej wybierają takie strategie?

W tle zwykle są presja wyglądu i potrzeba przynależności.

• Lęk przed przytyciem i porównywanie się do rówieśników oraz treści w mediach społecznościowych.
• Przekonanie, że alkohol „nie liczy się” jak jedzenie albo „kalorie można przenieść”.
• Presja rówieśnicza i chęć bycia na imprezach bez „wyrzutów sumienia”.
• Sposób radzenia sobie ze stresem, emocjami i napięciem.
• Perfekcjonizm, niska samoocena, potrzeba kontroli.
• Brak wiedzy o skutkach picia na pusty żołądek i niedożywienia.

Jak zacząć rozmowę z nastolatkiem o potrzebie pomocy?

Najpierw stwórz bezpieczną przestrzeń, potem rozmawiaj spokojnie i konkretnie.

• Wybierz spokojny moment bez świadków. Powiedz, że zależy Ci na zdrowiu dziecka.
• Odwołuj się do faktów. „Zauważyłam, że nie jesz przed wyjściami i potem źle się czujesz”.
• Używaj komunikatów „ja” zamiast ocen. „Martwię się”, zamiast „robisz źle”.
• Zadawaj pytania otwarte. „Jak się czujesz z jedzeniem i imprezami ostatnio?”
• Nazwij emocje. „Widzę dużo napięcia i presji. To może być trudne”.
• Zaproponuj wspólne szukanie rozwiązań. „Sprawdźmy razem, co mogłoby pomóc”.
• Ustal kolejny krok. To może być rozmowa z psychologiem, lekarzem lub pedagogiem.
• W sytuacjach nagłych dbaj o bezpieczeństwo. Gdy podejrzewasz zagrożenie życia, wezwij pomoc medyczną.

Jakich zdań i reakcji warto unikać podczas rozmowy?

Ocena i bagatelizowanie zamykają rozmowę, wsparcie ją otwiera.

• Unikaj: „Przesadzasz, każdy tak pije”. Lepsze: „Widzę, że to Ci szkodzi. Chcę to zrozumieć”.
• Unikaj: „Po prostu jedz normalnie”. Lepsze: „Co sprawia, że trudno Ci zjeść przed wyjściem?”
• Unikaj: „Zawiodłaś mnie”. Lepsze: „Jestem po Twojej stronie i szukam wsparcia”.
• Unikaj przesłuchań i kar. Lepsze: jasne granice i wspólne ustalenia dotyczące bezpieczeństwa.
• Unikaj straszenia. Lepsze: rzetelne informacje o konsekwencjach i dostępnej pomocy.
• Unikaj żartów z wagi, ciała i wyglądu. Lepsze: komunikaty wzmacniające wartości poza wyglądem.

Kiedy i do kogo szukać profesjonalnego wsparcia?

Gdy pojawiają się objawy zdrowotne, utrata kontroli lub konflikt wokół jedzenia i alkoholu, potrzebna jest pomoc specjalisty.

• Pilne sygnały: omdlenia, znaczny spadek masy, wymioty, krew w wymiotach, silne bóle brzucha, zaburzenia świadomości, myśli samobójcze lub samouszkodzenia.
• Niepokojące sygnały: regularne pomijanie posiłków, picie na pusty żołądek, utraty pamięci, wycofanie, spadek funkcjonowania w szkole.
• Miejsca i osoby: lekarz rodzinny, psycholog lub psychoterapeuta pracujący z młodzieżą, terapeuta uzależnień, psychiatra dzieci i młodzieży, dietetyk kliniczny, poradnia zdrowia psychicznego, poradnia leczenia uzależnień, psycholog szkolny lub pedagog.
• Wsparcie może łączyć terapię uzależnień i pracę nad zaburzeniami odżywiania. Często pomocne są podejścia poznawczo-behawioralne i praca nad nawykami.

Jak wesprzeć nastolatka już dziś i gdzie można znaleźć pomoc?

Wprowadź małe kroki, które wzmacniają zdrowie i poczucie bezpieczeństwa.

• Zaplanuj regularne, spokojne posiłki w domu, bez komentarzy o wadze i ilości.
• Zadbaj o nawodnienie i przekąski bogate w białko przed wyjściami.
• Ogranicz dostęp do alkoholu w domu, ustal zasady dotyczące bezpieczeństwa.
• Pomóż ułożyć plan bezpiecznego powrotu po spotkaniu, bez oceniania.
• Wspieraj sen, ruch dla zdrowia i codzienną rutynę.
• Ustal z nastolatkiem listę zaufanych dorosłych, do których może się zwrócić.
• Poszukaj rzetelnych źródeł wiedzy o zaburzeniach odżywiania i uzależnieniach. Rozważ konsultację w poradni lub u psychoterapeuty młodzieżowego. Szkoła i poradnia psychologiczno-pedagogiczna to także punkty startu.